Chi tiết bài viết

Kem chống nắng và ung thư da

Cả nước đang vào đợt nắng nóng, nhiệt độ ngoài trời có thể lên đến gần 40*C, thời gian nắng có thể kéo dài từ 12 giờ -14 giờ mỗi ngày… Tia cực tím (UV) trong ánh nắng mặt trời có tác dụng làm chuyển hóa vitamin D, chống còi xương nhưng còn có thể đi xuyên qua da đến tận hạ bì làm tổn thương DNA đồng thời gây ra một số biển đổi trên da như bỏng da, sạm da, lão hóa da trước tuổi. Ở một số trường hợp nếu tiếp xúc nhiều, tia UV có thể góp phần gây ung thư da. Do đó, bảo vệ da tránh tia cực tím là rất cần thiết nhưng, liệu chúng ta cứ thoa kem chống nắng thì ra đường vô tư?

 Kem chống nắng (sunscreen, sunblock) là một loại thuốc dạng xịt, gel, dung dịch, miếng dán, khăn lau hay thuốc bôi, có thể  hấp thụ hoặc phản chiếu lại một số bức xạ cực tím trên vùng da tiếp xúc với ánh sáng mặt trời giúp bảo vệ da chống tình trạng cháy nắng. Kem chống nắng có chứa một hoặc nhiều bộ lọc tia cực tím (UV), trong đó có 3 loại chính:

1. Các hợp chất hóa hữu cơ có thể hấp thụ những thành phần nguy hại trong ánh sáng cực tím (oxybenzone, sulisobenzone, avobenzone)

2. Các hạt vô cơ phản chiếu, tán xạ, và hấp thụ tia UV (Titanium dioxide, Oxide kẽm, Superoxide dismutase, Phlebodium aureum).

3. Các hạt hữu cơ có thể phản chiếu, tán xạ hay hấp thụ ánh sáng: Tinosorb M,  Tinosorb S, Mexoryl XL.

Các tổ chức y tế như Hội Ung Thư Mỹ khuyên chúng ta nên sử dụng kem chống nắng thường xuyên vì nó có thể giúp ngăn chặn ung thư biểu mô  tế bào gai và tế bào đáy. Tuy nhiên, hiệu quả phòng ngừa của kem chống nắng đối với u hắc tố ác tính, dạng ung thư da nguy hiểm nhất cần được khảo sát thêm. Theo báo cáo do các nhà nghiên cứu Úc công bố trong tạp chí Journal of Clinical Oncology ngày 20/01/2011 vừa qua , việc sử dụng kem chống nắng thường xuyên hàng ngày ở vùng đầu, cổ, cánh tay, và bàn tay cũng có thể ngăn ngừa được u hắc tố ác tính  người lớn. Hiện nay trên thế giới, ung thư da ngày càng xuất hiện nhiều, đặc biệt tại Queensland – Australia, một khu vực có tỉ lệ ung thư da cao nhất trên thế giới.

Năm 1992, Tiến sĩ  Adele Green, Viện Đại học Queensland ở Brisbane và các cộng sự đã tiến hành một cuộc khảo sát ngẫu nhiên trên 1.621 cư dân tuổi từ 25 – 75 ở Nambour, một thị trấn của bang Queensland. Những người này được chia thành 2 nhóm: có sử dụng kem chống nắng thường xuyên (nhóm A), không sử dụng hay sử dụng tùy ý (nhóm B). Kết quả sau 10 năm theo dõi cho thấy tỉ lệ phát hiện mới mắc phải u hắc tố ác tính đã giảm rõ rệt ở nhóm người có sử dụng thường xuyên kem chống nắng chỉ số SPF ≥15 trong thời gian 5 năm (1992 – 1996).  

Đây là thử nghiệm đầu tiên cung cấp bằng chứng cho thấy hiệu quả của việc sử dụng kem chống nắng phổ rộng thường xuyên cũng có thể làm giảm tỉ lệ u hắc tố ác tính mắc phải ở người lớn. Kết quả này giúp bác sĩ lâm sàng chú ý khuyến cáo mọi người nên sử dụng kem chống nắng thường xuyên trong việc phòng chống các loại ung thư da. Các tác giả cũng cho rằng kết quả nghiên cứu không chỉ giới hạn ở người Úc mà còn có ý nghĩa cả đối với những người da trắng thường có thị hiếu đi nghỉ ngơi ở những vùng có nhiều ánh nắng.

SỬ DỤNG KEM CHỐNG NẮNG

 A.Chỉ số chống nắng

– SPF (Sun Protection Factor) hay IP (Indice de Protection) biểu thị khả năng bảo vệ da của kem chống nắng đối với tia UV. Đây là định mức đo lường số giờ tác dụng trung bình của một sản phẩm chứ không phải cho biết lượng chất chống nắng nhiều hay ít.

– Theo định mức quốc tế, 1SPF = 15 phút là khoảng thời gian chống nắng tối đa của sản phẩm nếu bạn thoa đúng độ dày 2mg/cm2  kem lên da. Ví dụ 15 SPF = 15 x 15 phút = 225 phút, có nghĩa là sau 3 giờ 45 phút, bạn phải thoa lại vì kem đã hết tác dụng.  Tuy nhiên, thời gian tác dụng này không ổn định do bụi bặm, mồ hôi, quần áo và nước. Lưu ý kem chống nắng chỉ phát huy tác dụng khi được thoa lên da trước khi ra nắng 30 phút.

Như vậy, tuỳ theo khả năng bảo vệ chống tia cực tím của sản phẩm mà có loại ghi SPF 8, 12,15, 20,30… Có khi trên sản phẩm chống nắng ghi 2 chỉ số, ví dụ SPF 60-12, đó là khả năng bảo vệ chống tia UVB-UVA. Một số loại kem chống nắng còn ghi thêm ký hiệu PA (protection grade of UVA) là chỉ số thể hiện khả năng chống tia UVA. Tác dụng chống UVA tăng dần được thể hiện ở 3 mức độ: PA+, PA++, PA+++.

+ Chỉ số SPF càng cao thì làn da sẽ được bảo vệ càng tốt và lâu hơn. Tuy nhiên các loại kem chống nắng có chỉ số SPF cao thường gây bóng nhờn, rít, hoặc làm da trắng bệch.

+ Xin lưu ý khi chỉ số SPF tăng gấp ba lần không có nghĩa là khả năng chống tia UV tăng gấp ba. Ví dụ, một kem chống nắng có SPF 20 có thể hấp thu tối đa 95% tia UV trong khi một kem chống nắng có SPF 60 có thể hấp thu tối đa 98,3% tia UV. Chỉ số SPF không thể tính bằng phép cộng với nhau khi bạn thoa hai loại kem bảo vệ chống nắng.

B. Cách lựa chọn và sử dụng kem chống nắng

– Đối với khí hậu và môi trường như ở Việt Nam, ta nên chọn sản phẩm kem chống nắng có độ SPF trung bình, không phải sản phẩm có độ SPF càng cao thì càng tốt. Bình thường trong thành phố chỉ cần dùng sản phẩm có độ SPF khoảng 20-30, khi nào đi biển thì mới cần dùng sản phẩm kem chống nắng có chỉ số SPF cao từ 60 trở lên.

– Cũng nên lựa chọn chỉ số SPF sử dụng tuỳ vào thời điểm, ví dụ đi biển thì chọn sản phẩm có độ SPF cao;  mùa mưa hay mùa đông thì chọn sản phẩm có độ SPF 15-20;  mùa hè thì khoảng 20-30 độ SPF là đủ. Các kem chống nắng có đủ những chất có tác dụng ngăn cản cả UVA và UVB như oxybenzone, sulisobenzone, avobenzone (Parsol 1789), ecamsule, titanium dioxide hoặc oxide kẽm, mexoryl, sẽ tạo ra màng chắn hữu hiệu ngăn ngừa hiện tượng ban đỏ và lão hoá sớm, chống tình trạng bít kín lỗ chân lông, giữ làn da thêm mịn màng. Khi tiếp xúc với nước hoặc đổ mồ hôi nhiều, nên chọn chất chống nắng đề kháng được với nước (water-resistant). Khi đi biển nên dùng kem chống nắng không thấm nước với SPF ít nhất là 25 cho đến 50. Tiện lợi hơn, bạn nên dùng loại kem dạng xịt.

– Cần xem kỹ hạn dùng vì một số thành phần trong chất chống nắng có thể bị huỷ hoại theo thời gian. Để kem đạt hiệu quả, khi đi bơi, tắm biển hoặc trường hợp ra mồ hôi nhiều, cần thoa lại kem sau mỗi 2-3 giờ chứ không căn cứ vào chỉ số SPF. Chú ý hạn chế ra nắng trong khoảng thời gian từ 11 giờ đến 16 giờ mỗi ngày.

Một số lưu ý khi dùng kem chống nắng:

1. Không nên ỷ lại vào việc sử dụng kem chống nắng để thường xuyên vui đùa dưới nắng! Da vẫn không được bảo vệ hoàn toàn, ngay cả khi dùng những loại kem “xịn”, có chỉ số SPF cao. Nhiều nghiên cứu khoa học đã cho thấy những đốm nâu, tàn nhang, vết nhăn và hiện tượng vỡ mạch máu sẽ hình thành và phát triển nếu chúng ta thường xuyên phơi nắng liên tục 1 tuần. Theo lý thuyết, kem có thể bảo vệ cho da không bị bỏng nắng, mà dấu hiệu đầu tiên là cảm giác nóng da. Tuy nhiên, vì không thấy nóng da nên bạn cứ để cho các tia UV xuyên qua hàng rào phòng ngự của da, chúng có thể xuyên thẳng đến hạ bì và làm hư hại DNA, tăng tốc độ lão hóa và giúp cho ung thư càng dễ phát triển.  Ngoài ra, tia UVA và tia UVB còn là nguyên nhân gây cảm nắng; về lâu dài những tác động của các tia này sẽ làm suy yếu hệ miễn dịch do đó cơ thể chống đỡ kém với một cố chủng virus. Virus bệnh herpes gây bệnh mụn rộp hoặc giời leo chẳng hạn, rất dễ tái hoạt động dưới ánh mặt trời.

 2. Tia cực tím có thể xuyên qua mây, thủy tinh, thạch anh, cửa kính hay kính xe hơi. Ngay cả khi bạn mặc áo tay dài, đội mũ rộng vành,  đeo găng tay hoặc ngồi trong xe hơi; ngay cả khi trời râm mát… tia cực tím vẫn có thể gây tác hại cho làn da. Vì thế, dù có mặc quần áo dài tay hoặc khi làm việc bên cửa sổ hoặc khi lái xe, bạn nên kết hợp bôi kem chống nắng để bảo vệ da. Khi đi đường ta nên mặc áo tay dài, đeo găng tay, mang khẩu trang, đội nón rộng vành, đeo kính mát màu đậm có tròng kính ôm kín cả chân mày và đuôi mắt vì mắt cũng là cơ quan nhạy cảm, rất dễ bị tổn thương dưới tia cực tím. Các chuyên gia khuyên chúng ta nên thường xuyên vào bóng râm dù có dùng loại kem cực kỳ chất lượng.

3. Khi dùng các sản phẩm có độ SPF quá cao, những chất hoá học trong sản phẩm chống nắng sẽ kết hợp với mồ hôi sinh ra những gốc tự do gây kích ứng làm tổn hại da, đặc biệt đối với những người có làn da nhạy cảm. Các chất chống nắng cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ như mụn, đỏ da, phát ban ngoài da, bóng nước, cảm giác châm chích… Những biểu hiện này sẽ biến mất sau khi ngưng sử dụng nên không cần điều trị. Để hạn chế các tác dụng phụ của kem chống nắng,  trước khi dùng bạn nên bôi thử ít kem vào một vùng da nhỏ chừng 1cm2 sau dái tai. 24 giờ sau, nếu không có dấu hiệu gì lạ thì có thể yên tâm sử dụng tiếp. Cho đến nay chưa có nghiên cứu nào chứng minh chất chống nắng gây ra lão hoá da hay sinh ung thư.

 4. Trẻ em trên 6 tháng tuổi cũng cần phải sử dụng chất chống nắng và sử dụng tích cực hơn người lớn vì hệ thống da của chúng chưa hoàn thiện, rất nhạy cảm với ánh nắng mặt trời. Tuy nhiên, cần tránh sử dụng cho trẻ những chất chống nắng có thành phần cồn vì có thể làm trẻ say.

5. Khi sử dụng kem chống nắng ở người già phải lưu ý đến yếu tố calcium vì kem có thể ngăn chặn một thành phần cần thiết cho cấu tạo xương là vitamin D trong ánh nắng hấp thu vào da. Trong khi đó, ở người già tình trạng loãng xương lại hết sức phổ biến.

6. Tóc cũng rất nhạy cảm với tia UV. Ánh nắng có hai tác dụng trái ngược nhau đối với tóc. Nắng nhẹ sẽ cho những phản chiếu đẹp, kích thích lưu thông mạch máu da đầu, giảm rụng tóc; gược lại nắng gắt sẽ làm cho tóc mờ, giòn, gãy, khó chải. Nên đội nón khi ra đường và sử dụng thêm một số loại dầu gội, kem xịt tóc có chỉ số chống nắng SPF 20-35.

7. Ngoài da đang có vấn đề như bị mụn trứng cá, dị ứng, nám…vẫn có thể dùng kem chống nắng nhưng nhất thiết phải có sự tư vấn của các bác sỹ chuyên khoa Da liễu. Đối với da bị mụn trứng cá nhiều, tốt nhất nên dùng sản phẩm chống nắng dạng xịt để da thông thoáng, không làm nghẽn lỗ chân lông. Nếu da bị sạm, nám, nên dùng kem chống nắng có chỉ số SPF cao. Đối với các bạn có làn da nhạy cảm, sản phẩm thích hợp là kem chống nắng không chứa chất bảo quản và tinh dầu thơm.

8. Không nên dùng chung một lọ kem cho mặt và toàn thân. Sản phẩm chống nắng dành cho da toàn thân thường rất nhiều chất dầu, nếu bôi lên mặt sẽ có cảm giác nhờn, dính  gây khó chịu. Do đó, với da mặt, bạn nên dùng loại kem chống nắng được dành riêng cho vùng này; nó không chỉ nhẹ, khô ráo mà còn giúp bạn không phải bôi một lớp quá dày, thuận tiện cho việc trang điểm.

9.Trang điểm cũng cần phải bôi kem chống nắng. Hầu hết mọi người đều nghĩ rằng trong các sản phẩm trang điểm đã có thành phần chất chống nắng thì không cần dùng them kem chống nắng nữa. Thực ra, chất chống nắng trong các sản phẩm đó chỉ giữ một chức năng phụ nên khả năng bảo vệ thấp, phấn phủ của lớp kem lại quá mỏng để có thể bảo vệ da bạn. Vì thế khi đi ra ngoài trời bạn vẫn phải dùng kem chống nắng như là bước cuối cùng sau khi dưỡng da rồi mới trang điểm.

10. Các vị trí cần được thoa kem chống nắng: Kem chống nắng phải được thoa vào các vị trí: đầu, cổ, cánh tay, bàn tay 30 phút trước khi ra nắng và cần phải thoa lại sau khi ra mồ hôi nhiều, sau khi tắm rửa, hoặc phơi nắng kéo dài.

11. Các sản phẩm chống nắng không chỉ ưu tiên dành riêng cho phái nữ. Cả 2 phái đều có yêu cầu như nhau trong việc làm đẹp và bảo vệ sức khỏe.

12. Mặc dù kem chống nắng rất quan trọng, giúp ta bảo vệ da hữu hiệu trong mùa nắng nóng nhưng cũng vẫn chưa đủ để loại bỏ những tác nhân hại da khác từ môi trường. Ngoài tia UV còn có khói bụi, tác hại của rượu bia, thuốc lá, yếu tố dinh dưỡng, trầm cảm…và các bất cập này không những làm tổn thương hệ miễn dịch, phân tử DNA của da mà còn tăng nguy cơ ung thư da rất cao. Bạn hãy chú ý dùng nhiều những loại thực phẩm có chứa vitamine A, C và E; trà xanh; nước chiết xuất từ quả nho vì chúng có thể giúp cơ thể khử những tác hại của môi trường bên ngoài.

Việc sử dụng kem chống nắng thường xuyên phải trở thành một “thói quen”.  

Những người thuộc nhóm nguy cơ cao bị ung thư da do đặc tính di truyền (da trắng, có nhiều tàn nhang, dể bị phỏng nắng…), những người sống trong vùng có nhiều ánh nắng và/hoặc những người có tiền sử gia đình bị u hắc tố ác tính…đều phải thoa kem chống nắng kỹ lưỡng trước khi ra đường.

Nguồn: Bệnh Viện Hoàn Mỹ